زهرا شفاعی : اشیاء تاریخی عموما جاذبه‌های خاص و رمزآلودی دارند، برای همین است که عده‌ای به سراغ جمع‌آوری آن می‌روند و دست به خرید اشیاء عتیقه می‌زنند. اما افرادی هم هستند که به صورت اتفاقی به اشیائی تاریخی دست می‌یابند یا حتی دست به پیدا کردن آنها در مناطق تاریخی ایران می‌زنند. از این‌رو است که خرید و فروش این اشیاء تاریخی همچنان رونق دارند. حتما تا به حال در سایت‌ها و شبکه‌های مجازی به آگهی فروش یک شئ تاریخی برخورد کرده‌اید و این سوال در ذهنتان به وجود آمده که آیا خرید و فروش اشیاء تاریخی جرم محسوب نمی‌شود؟ مدیر کل امور موزه‌های کشور به این پرسش پاسخ داده است.

چندی پیش خبرهایی از فروش کاشی‌های تاریخی مدرسه خان به قیمت 200 یورو در یکی از اماکن تاریخی شیراز منتشر شد، که به موجب آن میراث دوستان واکنش‌هایی نشان دادند. اما کمی بعد در برخی سایت‌ها و فضای مجازی تاکید شد که کاشی‌های فروشی عرضه شده در مسجد نصیرالملک تاریخی نیستند. فروش اشیاء عتیقه اما تنها به یک یا دو مورد محدود نمی‌شود. اردیبهشت 95 آگهی فروش کاشی‌های کاخ نیاوران در یک سایت آگهی جنجال آفرین شد و رسانه‌های مختلفی درباره خرید و فروش اشیاء تاریخی که متعلق به یک مکان ثبت ملی شده است گزارش‌هایی را منتشر کردند. از آن روز به بعد اگرچه امیر رحمت اللهی، رئیس یگان حفاظت میراث فرهنگی از فیلتر سایت‌‌های خرید و فروش اشیاء تاریخی خبر داد و گفت «که برای سایت‌هایی که اقدام به انتشار آگهی فروش اشیا عتیقه و تاریخی کنند، اعلام جرم می‌شود» اما همچنان به دلیل فراگیر بودن این سایت‌ها خرید و فروش عتیقه در فضای مجازی ادامه دارد و اتفاق می‌افتد.

اشیاء تاریخی مالک شخصی ندارد

اما آنچه این بحث را جنجالی می‌کند این است که آیا فروش اشیاء تاریخی که توسط یک فرد کشف شده یا از طریق خانوادگی برای او به ارث رسیده می‌تواند جرم محسوب شود؟ آیا شیء تاریخی نمی‌تواند متعلق به فرد باشد؟ طبق گفته « محمد رضا کارگر» مدیر کل اداره موزه‌ها و امول منقول فرهنگی تاریخی، آثار تاریخی جزء آثار شخصی تلقی نمی‌شود بدین معنا که این آثار متعلق به فرد خاصی نیستند و کسی که اقدام به فروش آن کند تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.

« محمد رضا کارگر» ، مدیر کل اداره موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی تاریخی در این باره به خبرنگار «دیباچه»می‌گوید: در ابتدا باید دید شئ مورد نظر جزء اشیاء مجاز یا غیر مجاز است، برای مثال یک کتاب ولو این که قدمت زیادی داشته باشد باز هم طبق قوانین میراث فرهنگی مجاز به شمار می‌رود. کارگر می‌گوید: آثار غیر مجاز به اشیایی گفته می‌شود که اگر مواد سازنده آن زیر خاک قرار گیرد از بین بروند، آثاری مثل چوب یا پارچه که پس از مدتی زیر خاک باشد کیفیت خود را از دست می‌هد و از بین می‌رود.

وی در ادامه می‌گوید: از نظر سازمان میراث فرهنگی، آثاری تاریخی به حساب می‌آیند که قدمت آن بیش از 100 سال باشد. کارگر می‌گوید: آثاری که بعد از دوره صفویه بجا مانده جزء اشیاء مجاز به حساب می‌آید، پس در نهایت ابتدا باید به غیر مجاز بودن اشیاء اطمینان پیدا کرد، و برای اطمینان یافتن از غیر مجاز بودن اشیاء باید آن‌ها را کارشناسی کرد، و بعد از طی شدن روند قانونی سازمان میراث فرهنگی فردی را که مرتکب به جرم شده است به دادگاه معرفی می‌کند.

عاقبت ناخوشایند فروشندگان عتیقه

اما اگر فردی اقدام به فروش اشیاء تاریخی ‌کند و اثر مورد نظر جزء آثار غیر مجاز باشد باید بداند که عاقبت بدی در انتظارش است. کارگر می‌گوید: بعد از کارشناسی آثار ادامه کار به رائ دادگاه مرتبط می‌شود، و دادگاه باید برای این افراد حکم صادر کند، ممکن است حکم فرد استرداد پول یا مصادره پول به نفع دولت باشد.

حالا باید تحقیق شود که شئ تاریخی از کجا بدست افراد رسیده است. کارگر می‌گوید: اگر اشیاء تاریخی از طریق کاوش به دست آمده باشد که این امر به تخریب محوطه تاریخی هم منجر می‌شود یک جرم دیگر برای فرد محسوب می‌شود و باید مجازات آن را هم بکشد، اما اگر از طریق کاوش به اشیاء تاریخی دست نیافته باشند و از شخص دیگری این اشیاء را خریداری کرده باشند باید به صورت رنجیره‌ایی تحقیق شود تا به کسی که برای اولین بار آثار تاریخی را پیدا کرده است برسند.

او درباره توبیخ صاحب اثر می‌گوید: زمانی که غیر مجاز بودن اشیاء ثابت شود فرد مورد نظر قطعا توبیخ می‌شود تا زمانی که جرم صاحب اثر به آن تفهیم وحکم فرد اجرا شود.